“Wie zwijgt kies ook een kant” aldus Edgar Davids. Nou Edgar, tot nu toe heb ik veel gezwegen. En dat heb ik om meerdere redenen gedaan maar de belangrijkste reden is de hype die ontstaan is. Ineens buitelen we massaal over elkaar heen om maar vooral te laten zien dat we niet discrimineren.
Maar er kunnen ook andere redenen zijn om te zwijgen. Het statement dat je niet discrimineert en discriminatie veroordeelt heeft iets schijnheiligs. Herinner je je “Je suis Charlie” nog? Minder dan 5 jaar na dato is de maatschappelijke steun voor cartoonisten sterk afgenomen. Met de aandacht voor discriminatie kun je dezelfde voorspelling doen. Over 5 jaar zijn we George Floyd en alle andere slachtoffers vergeten en discrimineren we er weer (misschien wel onbewust) vrolijk op los. Simpelweg omdat we ons niet realiseren hoe onbewust en diepgeworteld discriminatie in ons systeem zit.
Wat kunnen we dan wél doen? Nadenken! Dus heb ik nagedacht. En door mijn gedachten met je te delen hoop ik dat we allemaal bewuster worden van de momenten waarop we discrimineren en hoe we dat tot op zekere hoogte kunnen voorkomen.
Laten we eens beginnen met de definitie van de site mensenrechten.nl: Discriminatie is mensen anders behandelen, achterstellen of uitsluiten op basis van (persoonlijke) kenmerken. Deze kenmerken worden discriminatiegronden genoemd.Discriminatie op de volgende gronden is wettelijk niet toegestaan. De wetgeving over gelijke behandeling beschermt de volgende persoonskenmerken:
- godsdienst
- levensovertuiging
- politieke gezindheid
- ras
- geslacht
- nationaliteit
- hetero- of homoseksuele gerichtheid
- burgerlijke staat
- handicap of chronische ziekte
- leeftijd
Maar de mens is een sociaal dier. En dat sociale dier wil graag tot een groep behoren. En vanuit die groep voelen we ons al snel (onbewust) superieur aan andere groepen. Veel groepen vormen zich al op basis van de bovenstaande persoonskenmerken. En daar waar het gaat om uiterlijke kenmerken groeperen we ons omdat het nu eenmaal veilig voelt om je aan te sluiten bij mensen die er ongeveer hetzelfde uitzien. En dat leidt automatisch tot een gevoel van onveiligheid bij groepen waarin je een buitenbeentje bent. Dit gegeven leidt tot allerlei onbewuste reacties. Maar ook tot beperkende overtuigingen omdat we nou eenmaal binnen onze groep voortdurend gewezen zijn op de superioriteit van de groep. En of die beperkende overtuiging een groep vrouwen vs mannen betreft (vrouwen kunnen niet autorijden of kaartlezen, mannen kunnen niet multitasken) of uit andere groepen, door andere groepen te diskwalificeren plaatsen we onszelf op een voetstuk (Fransen zijn per definitie doorgeslagen chauvinisten, Belgen zijn dom, Duitsers zijn “gründlich”). Ik heb bewust discriminatie op basis van huidskleur niet genoemd omdat hier nog een veel dieper probleem onder ligt; uitbuiting, (vrijheids)beroving en moord.
Terug naar mezelf. Ook ik ben een groepsdier. Notabene een groepsdier dat het liefst door iedereen aardig gevonden wordt. En ik aarzel ook niet om mijn naasten in dit proces mee te sleuren “we zullen die stomme tegenstander eens een voetballesje geven”
:
Dus ja, ik discrimineer. En in zekere mate vind ik zelf gediscrimineerd worden nog best ok. In Amsterdam ben ik jarenlang de “buitenlandse Limbo” geweest. Maar ik heb ook makkelijk praten. Voor zover ik weet ben ik nooit maatschappelijk achtergesteld op basis van ras, godsdienst of anderszins. Hoe anders wordt het wanneer we op zouden groeien vanuit het (historisch) besef dat je je leven lang in een achterstandspositie zult leven, dat je salaris structureel lager ligt dan dat van gelijkwaardige medewerkers in dezelfde functie, dat de kans groot is dat je afgewezen wordt op een sollicitatie (zonder dat je ooit verteld wordt dat dat gebaseerd was op je naam) etc. etc. Dan krijgt discriminatie ineens een heel andere lading.
En dat is ook het moment waarop we kunnen laten zien dat deze vormen van discriminatie absoluut niet door de beugel kunnen. Simpelweg door voorbeelden te stellen. Door als bedrijf te laten zien dat de populatie van jouw werknemers zo dicht mogelijk in de buurt komt van de dwarsdoorsnede in onze samenleving. Door beelden te tonen van mensen die voor elkaar opkomen zonder direct een statement te willen maken en vooral, door géén olie op het vuur van extreemrechts te gooien maar te laten zien dat er geen enkele reden is om de ene groep boven de andere te plaatsen.
En tot slot: De (sensatie)media duikt dolgraag op incidenten waarin uitspraken uitvergroot worden die volledig uit de context gerukt worden. De agressieve toon van Akwasi was veroorzaakt door de onderliggende pijn die veroorzaakt is door stelselmatige onderdrukking en discriminatie. De slechte grap van Johan Derksen was veroorzaakt door de blindheid dat dit soort “grappen” vroeger wél gemaakt konden worden. Hopelijk niet met de intentie om bewust te discrimineren. Aan ons om voorbeelden aan te reiken waarmee we laten zien dat we ons niet laten meeslepen door een collectieve woede die nergens toe leidt. We kennen inmiddels allemaal onderstaand voorbeeld waarvan ik me afvraag of de denkbeelden van de man die gered is inmiddels bijgesteld zijn:
Conclusie; discriminatie kunnen we niet uitbannen. We kunnen ons er wel bewust van zijn en vooral luisteren naar groepen die zich hierdoor gekwetst voelen en ons daarop aanpassen. Dus beste Nederlanders; we kunnen géén profielfoto “black lives Mather” op onze Facebookpagina instellen en vervolgens roepen dat Zwarte Piet moet blijven omdat dat “zo in onze cultuur zit”.
En als je erover nagedacht hebt en tot de conclusie gekomen bent dat ook jij ooit gediscrimineerd (en daarbij ook mogelijk mensen gekwetst) hebt, het is nooit te laat voor een oprecht excuus. Iedereen die ik ooit zelf gekwetst heb met mijn misplaatste humor, het spijt me oprecht en ik heb nooit de intentie gehad mensen te kwetsen of aan te zetten tot haat.