Maanden heb ik gezwegen. Simpelweg omdat ik van mening ben dat ik niet in de positie ben om alle experts zomaar eens even tegen te spreken dat een lockdown, of het voorzichtig opheffen daarvan veel sneller zou moeten of juist te snel gaat.
.
Maar ja, mensen zijn het zat en roeren zich. Voor mij aanleiding om een simpele vergelijking tussen verschillende invalshoeken naast elkaar te leggen en daar een héél voorzichtige conclusie aan te verbinden.
Dat begint met de opinie in het AD waarin sprake is van “ontmenselijking van de samenleving“: Nederland stevent af op een maatschappij waarin ‘social distancing’ de norm wordt, stelt Emma Westerling. Angst voor ‘de ander’ die immers drager van het virus kan zijn, en dus vijand. Er dreigt een tweedeling waarbij de ene groep haar steun uitspreekt voor het Corona-beleid terwijl de andere groep zich steeds kritischer uitlaat over het kabinetsbeleid. Dit is een mening van een psychologe. En dit is één van de vele meningen die we allemaal te verwerken krijgen.
Aanleiding om eens een kijkje te nemen in psychologie magazine. Daarin schrijft Roos Vonk (hoogleraar psychologie) over een klassiek psychologisch fenomeen, het Dunning-Kruger-effect. Dit is een effect waarbij mensen hun eigen kennis en competentie sterk overschatten doordat ze per definitie geen rekening kunnen houden met wat ze niet weten. In termen van een leerproces zou je dat “onbewust onbekwaam” kunnen noemen. Dat is vaak de basis waarop mensen zichzelf deskundig vinden. We kennen allemaal de 17 miljoen voetbalcoaches in tijden van een EK of WK.
Dus: een heel peloton knappe koppen adviseert de overheid met betrekking tot een uitgebroken pandemie. Daarin dient de overheid een afweging te maken tussen economische belangen en de gezondheid van alle inwoners. En die afwegingen moeten gemaakt worden in een tijd dat nog weinig bekend is over dit virus. Voorbeelden van complottheorieën die in mijn ogen nogal ongeloofwaardig lijken;
- Het Coronavirus is als middel ingezet om de vrijheden van burgers zoveel mogelijk in te perken.
- Het coronavirus is een ontsnapt biologisch wapen
- Bill Gates en zijn vrouw Melinda hebben octrooi op het virus en de uitbraak al in 2019 gesimuleerd
- Salafisten zitten achter het virus om de wereld verder te islamiseren. Met deze pandemie gaan mensen steeds meer gezichtsbedekking dragen.
Ik kon me tot voor kort geen scenario voorstellen waarin de overheid het Covid-19 virus aangrijpt om de vrijheden van burgers zoveel mogelijk in te perken om over de andere voorbeelden van complottheorieën maar niet te spreken. Vanuit de gedachte dat ik mijn eigen kennis en competenties waarschijnlijk ook overschat wanneer ik zelf probeer een mening te vormen, nam ik alle verklaringen en afwegingen van de overheid voor waar aan. Ze klonken in eerste instantie immers plausibel.
Kortom, ik had vertrouwen in de overheid totdat…
Ons kabinet zich moest buigen over de economische steun die het kabinet biedt aan noodlijdende bedrijven en sectoren. Daarin werden opvallende besluiten genomen. Het meest in het oog springend besluit was de steun aan KLM in relatie tot de Corona maatregelen;4 miljard steun voor een vliegtuigmaatschappij want “KLM is als een dominosteen aan het begin van een lange rij”, zei Hoekstra eerder in een persconferentie. “Als die steen omvalt, heeft dat gevolgen voor Schiphol, voor de hoofdkantoren die we in Nederland hebben, voor de laders en lossers, voor distributiecentra, toerisme en congressen. Allemaal sectoren die veel baat hebben bij de goede verbindingen die we in Nederland hebben.” Aldus minister Hoekstra.
Maar als die steen omvalt, is het dan niet zo dat andere luchtvaartmaatschappijen die steen vervangen zodat de overige dominostenen overeind blijven? En als die andere luchtvaartmaatschappijen óók omvallen terwijl de maatschappelijke behoefte om te reizen onverminderd groot is, is het dan niet logisch dat er nieuwe luchtvaartmaatschappijen ontstaan? Gefinancierd uit de diepe zakken van de aandeelhouders die de afgelopen jaren vooral bezig zijn geweest met de eigen bonussen en dividenduitkeringen. Kortom, daar waar Hoekstra bij het uitbreken van de crisis over ZZP’ers zei dat Corona een “ondernemersrisico” was, geldt dat niet voor een multinational die een paar maanden omzetderving moet opvangen.
Maar het wordt nog gekker:
Het besluit om KLM te steunen was al opvallend. Nóg opvallender wordt het wanneer besloten wordt dat de overheid de veiligheid aan boord van een vliegtuig over laat aan de luchtvaartsector. Ja natuurlijk, want nu heeft de overheid wél een motief. Met die investering van 2 á 4 miljard moet KLM / Air-France natuurlijk wel overeind blijven. Het economisch belang is ineens groter dan het belang voor de volksgezondheid.
En dat besluit roept twijfels op. Met name twijfels over de integriteit van de overheid (krijgt Hoekstra over een paar jaar een bestuursfunctie bij KLM voor een meervoud aan salaris ten opzichte van de Balkenende norm?). En als dat economisch motief zo groot is, welke andere besluiten zijn op basis daarvan reeds genomen? Want hoe kun je als RIVM expert voortdurend buitengewoon conservatief zijn in alle Corona meetregelen en de eventuele versoepeling daarvan, terwijl je dat voor de luchtvaartsector ineens niet meer nodig vindt? Sterker nog: onze overheid is meedogenloos in het opleggen van sancties aan “overtreders” van de Corona maatregelen. Ook wanneer sprake was van 1,5 meter afstand en ook wanneer het ging om creatieve oplossingen van ondernemers die zonder gevaar voor de samenleving doorgevoerd konden worden. Dat kon immers gebeuren wanneer een BOA of politie-agent je uitroept tot deelnemer aan een samenkomst. Een begrip dat in de noodverordeningen rond de coronamaatregelen niet nader wordt gedefinieerd. Dus ook een ondernemer kan beticht worden van het organiseren van samenkomsten….
Kortom, voor mij heeft de overheid langzamerhand een voedingsbodem gecreëerd voor twijfel. Twijfel over met name de integriteit en de kwaliteit van de afwegingen die gemaakt worden. Ik kan me namelijk geen argument voorstellen waarom je wél steun geeft aan een multinational zonder te kijken naar het vermogen van de aandeelhouders terwijl je de overheidssteun voor een ZZP’er mede af laat hangen van het inkomen van de partner. O ja, dat had te maken met economisch belang. Ander voorbeeld; ik kan me géén argument voorstellen waarom je de cultuursector laat zwemmen terwijl je… O nee, weer dat economisch belang.
Misschien moeten we dat economisch belang maar eens laten varen en een bredere maatschappelijke discussie gaan voeren over wat nu écht belangrijk is: Ieder mens in onze samenleving de mogelijkheid bieden om te voorzien in de primaire levensbehoeften. In maart 2021 zijn er weer verkiezingen voor de tweede kamer. Ik zal kritisch kijken naar de standpunten van de verschillende politieke partijen in de hoop dat één of meerdere partijen opstaan en een beleid formuleren dat daadwerkelijk recht doet aan de basisbehoeften van iedere burger….